Χειμωνιάτικη άποψη της Στοκχόλμης, όπου διαδραματίζεται το «Κορίτσι με το τατουάζ» του Στιγκ Λάρσον.(Πηγή φώτο:Ν. ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ)

ΒΙΕΝΝΗ
Ο τρίτος άνθρωπος (1950), Γκράχαμ Γκριν

«Δεν γνώρισα τη Βιέννη στο Μεσοπόλεμο και είμαι πάρα πολύ νέος για να θυμάμαι την παλιά Βιέννη με τη μουσική του Στράους και την επίπλαστη άνεση και γοητεία της», αφηγείται ο αστυνόμος Κάλογουεϊ στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, θέλοντας να μας εισαγάγει στο περίεργο σκηνικό της μεταπολεμικής αυστριακής πρωτεύουσας, που είχε διαιρεθεί σε τέσσερις ζώνες επιρροής των Μεγάλων Δυνάμεων. «Ο Δούναβης ήταν ένας γκρίζος, επίπεδος και λασπερός ποταμός που διέσχιζε σε μεγάλη απόσταση τη δεύτερη Μπετσίρκ, τη ρώσικη ζώνη, όπου το Πράτερ απλωνόταν διαλυμένο και παντέρημο και γεμάτο αγριόχορτα, και μόνο η Μεγάλη Ρόδα γύριζε αργά πάνω από τα θεμέλια των καρουζέλ…» Η Βιέννη του Γκράχαμ Γκριν είναι ένας σκοτεινός τόπος, το ιδανικό μέρος για να μπορέσει να κρυφτεί ο μυστηριώδης «τρίτος άνθρωπος» του τίτλου. Αν και, διαβάζοντας το βιβλίο, θα σας δημιουργηθούν απορίες για τους υπονόμους της πόλης, προτιμήστε να επισκεφτείτε το «Third Man Museum», ένα χώρο με διάφορα, ειδικού αλλά και γενικού ενδιαφέροντος, λογοτεχνικά και κινηματογραφικά κειμήλια (εκδόσεις Αγρα).

ΔΟΥΒΛΙΝΟ
Οδυσσέας (1922), Τζέιμς Τζόις

Δεν είναι ανάγκη να είναι η 16η Ιουνίου, δηλαδή ανήμερα την Bloomsday, τη μέρα εορτασμού του «Οδυσσέα» του Τζέιμς Τζόις στο Δουβλίνο, καθώς τα ίχνη του ήρωα Λέοπολντ Μπλουμ βρίσκονται πάντα στην πόλη και κάθε επισκέπτης μπορεί να τα ακολουθήσει και να βρεθεί όπου πήγε ο ήρωας του επιδραστικότερου ίσως μυθιστορήματος του 20ού αιώνα. Η διαδρομή ξεκινάει από την Εκλις Στριτ, όπου κατοικούσε ο Μπλουμ, στη συνέχεια προβλέπεται στάση για κρασί και σάντουιτς στην παμπ του Ντέιβι Μπερν στην Ντιουκ Στριτ και η βόλτα καταλήγει στο Ormond Hotel. Η συνολική διαδρομή που έκανε ο Λέοπολντ Μπλουμ στο βιβλίο είναι 5,6 χιλιόμετρα και μάλλον αξίζει να την κάνει κάνεις. Θα πείτε, είναι εύκολο να πας στο Δουβλίνο και τα κάνεις όλα αυτά, το δύσκολο είναι να τα καταφέρεις με το βιβλίο. Για τους λιγότερο δυνατούς αναγνώστες κυκλοφορεί πλήθος βοηθημάτων ανάγνωσης του «Οδυσσέα» σε πολλές γλώσσες (και στα ελληνικά), ενώ όλο και κάποια λέσχη ανάγνωσης θα βρεθεί να σας βάλει στον σωστό δρόμο (εκδόσεις Κέδρος).

ΠΑΡΙΣΙ
Η Παναγία των Παρισίων (1831), Βίκτορ Ουγκό

Αν και συνήθως οι τουρίστες, όταν βρίσκονται στον περίβολο της Παναγίας των Παρισίων, κοιτάζουν επίμονα τα καμπαναριά της, ο Κουασιμόδος επιμένει να εμφανίζεται αποκλειστικά στις σελίδες του Βίκτορ Ουγκό. Σε ένα γοτθικό, μεσαιωνικό σκηνικό, ο Ουγκό γράφει για την ιστορία του θρυλικού καμπανοκρούστη και της Εσμεράλδας, για τον καθεδρικό ναό που αποτελεί σήμα κατατεθέν της γαλλικής πρωτεύουσας, αλλά γράφει κυρίως με θαυμασμό για το ίδιο το Παρίσι. «Πάντως, όσο θαυμαστό και αν σας φαίνεται το σημερινό Παρίσι, ανασχηματίστε το Παρίσι του δέκατου πέμπτου αιώνα, αναπλάστε το νοερά, κοιτάξτε το φως μέσα απ’ τον εκπληκτικό εκείνο φράχτη των οβελίσκων, πύργων και καμπαναριών του∙ σκορπίστε το βλέμμα στη μέση της απέραντης πόλης, ξεσκίστε το στις αιχμές των νησιών∙ σουφρώστε κάτω απ’ τις καμάρες των γεφυριών του Σηκουάνα, με τις πλατιές πρασινοκίτρινες νερένιες εκτάσεις του…» Ενας συγγραφέας σήμερα, σχεδόν διακόσια χρόνια μεταγενέστερος του Ουγκό, θα μπορούσε να πει τα ίδια περίπου λόγια (εκδόσεις Σμίλη).

ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟ
Trainspotting (1993), Ιρβιν Γουέλς

Ενας κουκλίστικος τόπος στη σκιά του επιβλητικού κάστρου. Ναι, αυτό είναι το Εδιμβούργο για τους περισσότερους επισκέπτες, όχι όμως και για τον Ιρβιν Γουέλς, ο οποίος στο «Trainspotting» περιγράφει κάτι εντελώς διαφορετικό· έναν φτωχό και άγριο τόπο, γεμάτο ναρκωτικά και παράνοια. «Διαλέγω να μη διαλέξω τη ζωή», λέει ο Ρέντον στον κλασικό μονόλογό του. Αυτός και η παρέα του ζουν στο Λιθ, δηλαδή στην εργατική συνοικία, στο λιμάνι. Κυκλοφορούν στους δρόμους της πόλης, στην Πρίνσες Στριτ, στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό, στον Κάλτον Ρόαντ. Βέβαια, στην προκειμένη περίπτωση, αν επισκεφτείτε το Εδιμβούργο, προσέξτε να κάνετε ακριβώς τα αντίθετα από όσα θα διαβάσετε στο βιβλίο. Ας λειτουργήσει κάπως ως αντιτουριστικός οδηγός (εκδόσεις Οξύ).

ΛΟΝΔΙΝΟ
Η κυρία Ντάλογουεϊ (1925), Βιρτζίνια Γουλφ

«Μέσα στα μάτια των περαστικών, στο αδιάκοπο κλωθογύρισμα, το βαρύ, κουρασμένο ποδοβολητό∙ στο μουγκρητό και την οχλαγωγία∙ σε άμαξες, αυτοκίνητα, λεωφορεία, φορτηγά, στους ανθρώπους που περιφέρονταν αργόσυρτα με τα διαφημιστικά πλακάτ κρεμασμένα στο λαιμό τους∙ ανάμεσα στις μπάντες και τις λατέρνες, τις παράτες, τις κωδωνοκρουσίες και το αλλόκοτο, μακρινό τραγούδι ενός αεροπλάνου που περνούσε πάνω απ’ το κεφάλι της, βρίσκονταν όλα όσα εκείνη αγαπούσε: η ζωή∙ το Λονδίνο∙ αυτή τη στιγμή του Ιουνίου». Κανείς άλλος, ούτε ίσως ο Ντίκενς, δεν έχει αποτυπώσει τόσο πειστικά το μεγαλείο της αγγλικής μεγαλούπολης όσο η Βιρτζίνια Γουλφ στην «Κυρία Ντάλογουεϊ». Διαβάζοντας το βιβλίο, θα θελήσετε να κάνετε το ίδιο: να εντοπίσετε μια ηλιόλουστη μέρα και να βγείτε βόλτα, να αγοράσετε λουλούδια, να απολαύσετε την αέναη κίνηση της πόλης. Δεν είναι ίδιο το Λονδίνο της Βιρτζίνια Γουλφ με το σημερινό. Κατ’ αντιστοιχία, όμως, οι βασικές αρετές του διατηρούνται (εκδόσεις Γράμματα).

ΛΙΣΑΒΩΝΑ
Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις (1986), Ζοζέ Σαραμάγκο

Ο Ρικάρντο Ρέις είναι μια από τις επινοημένες περσόνες του Πεσόα, ο οποίος, σύμφωνα με τον Σαραμάγκο στο εν λόγω μυθιστόρημα, επιβίωσε του θανάτου του δημιουργού του και περιπλανιέται σαν κανονικός θνητός στη Λισαβώνα του 1936, περπατάει στο κέντρο της ανάμεσα στα αξιοθέατά της, νοικιάζει ένα δωμάτιο σε ένα ξενοδοχείο, αργότερα βρίσκει και ένα σπίτι. Ο νομπελίστας Πορτογάλος περιγράφει την αγαπημένη του πόλη κατά την περίοδο της δικτατορίας του Σαλαζάρ, σε ένα γενικότερο κλίμα αγωνίας για τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Στα στενά της σοκάκια κάτω απ’ τις κεραμιδοσκεπές της ακούγεται η απειλή του φασισμού. Η Λισαβώνα που επισκέπτεται ο Ρικάρντο Ρέις είναι γκρίζα, κουρασμένη, φοβισμένη. Οι σελίδες του βιβλίου, ωστόσο, είναι γεμάτες από ποιητική αύρα, καθώς από αυτό το λογοτεχνικό τρικ του Σαραμάγκο ουσιαστικά αναβιώνουν οι στίχοι του Πεσόα (εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ
Το κορίτσι με το τατουάζ (2005), Στιγκ Λάρσον

Πίσω από τη διακριτική γοητεία της Στοκχόλμης, της Σκανδιναβίας της αρμονίας και τάξης, κρύβεται μια πιο σκοτεινή πλευρά, αυτή που περιγράφει ο Στιγκ Λάρσον στην τριλογία του «Μιλένιουμ». Στο Stadsmusset μπορείτε να προμηθευτείτε ένα χάρτη της πόλης προσαρμοσμένο στο «Κορίτσι με το τατουάζ» και στα υπόλοιπα βιβλία της τριλογίας. Απ’ το σημείο εκείνο, αν θέλετε να μάθετε πού έγιναν όλα, ξεκινάει το «Millennium tour», όπου υπάρχει ξεναγός που θα σας δείξει αυτήν τη διαφορετική Στοκχόλμη. Θα σας πάει στο νησί Σόντερμαλμ, θα δείτε το σπίτι του Μίκαελ και της Λίσμπετ, αλλά και κάποιες πιο ιδιαίτερες λεπτομέρειες, όπως το μαγαζί 7-Eleven, απ’ όπου οι ήρωες έτρωγαν πίτσα. Ολη η πλοκή βρίσκεται κάπου στους δρόμους της σουηδικής πρωτεύουσας, γεγονός που αποτελεί πρόκληση για κάθε φανατικό αναγνώστη (εκδόσεις Ψυχογιός).

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Ιστανμπούλ (2003), Ορχάν Παμούκ

Δεν λέγεται καλύτερα. Οπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «η μοίρα της Ιστανμπούλ είναι και δική μου μοίρα, είμαι αφοσιωμένος στην πόλη επειδή σε αυτήν οφείλω αυτό που είμαι». Ο Ορχάν Παμούκ γράφει για την Κωνσταντινούπολη, γράφει τις σκέψεις του, τις αναμνήσεις του, τις βόλτες του. Τα σοκάκια της πόλης, τα παλιά αρχοντικά, τα χρώματα του Βοσπόρου. Τον πολιτισμό της Κωνσταντινούπολης, τους ανθρώπους της. Το βιβλίο λειτουργεί ως μυθιστόρημα, ως αυτοβιογραφία, ως τουριστικός οδηγός, ως δοκίμιο, ως κατάθεση μιας ευαίσθητης προσέγγισης, όπως τέτοια είναι κάθε απόπειρα ενός μεγάλου συγγραφέα να γράψει για κάτι που αγαπάει πολύ. Η Πόλη του Παμούκ δεν είναι εξωραϊσμένη, δεν είναι ιδανική, είναι όμως δική του. Εντός του βιβλίου θα βρείτε και αρκετές φωτογραφίες, πολλές από τις οποίες προέρχονται από το προσωπικό, οικογενειακό αρχείο του συγγραφέα (εκδόσεις Ωκεανίδα).

ΜΟΣΧΑ
Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα (1966), Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ

«Κάποτε την άνοιξη, την ώρα ενός απίθανα ζεστού δειλινού, στη Μόσχα, στις λίμνες του Πατριάρχη, εμφανίστηκαν δύο πολίτες». Αν δεν την αναγνωρίσατε, είναι η κλασική εναρκτήρια πρόταση με την οποία ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ξεκινάει την αφήγηση στο βιβλίο «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα». Οι λίμνες του Πατριάρχη (η εξής μία για την ακρίβεια, παρά τον πληθυντικό που έχει παγιωθεί) είναι μια περιοχή στη Μόσχα όπου έμενε ο ίδιος ο συγγραφέας κάποτε και στην οποία διαδραματίζεται βασικό κομμάτι της πλοκής του μυθιστορήματός του. Χάριν αυτού, το σημείο αποτελεί σήμερα μνημείο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. «Το νερό στη λίμνη μαύρισε και πάνω του γλιστρούσε ανάλαφρα μια βαρκούλα κι ακουγόταν ο παφλασμός του κουπιού και κοριτσίστικα γελάκια. Στις αλέες, στα παγκάκια, υπήρχε τώρα κόσμος, αλλά και πάλι στις τρεις μόνο πλευρές του τετραγώνου εκτός από κείνη που κάθονταν οι συνομιλητές μας», περιγράφει ο Μπουλγκάκοφ σε αυτή την απίθανη σάτιρα για το σοβιετικό καθεστώς, με έναν πολύ εκνευρισμένο Διάβολο να επισκέπτεται τη Μόσχα προκαλώντας το χάος (εκδόσεις Θεμέλιο).

ΒΕΡΟΛΙΝΟ
Ο αθώος (1989), Ιαν Μακ Γιούαν

Ο Ιαν Μακ Γιούαν στέλνει τον Λέναρντ Μάρναμ, έναν Βρετανό κατάσκοπο από το Τότεναμ, κατευθείαν στο Βερολίνο του 1955 για μια, προφανώς, μυστική αποστολή. Πέρα από την κατασκοπική δράση και την πάντα ιδιαίτερη γραφή του Μακ Γιούαν, το βιβλίο αποτελεί μια εξαιρετική περιγραφή του μεταπολεμικού Βερολίνου και ακουμπάει τις νωπές του πληγές. «…περπάτησε ώς το σταθμό της Ερνστ-Ρόυτερ-Πλατς προτού πάρει το μετρό για το Κοτμπούσερ Τορ στο Κρόυτσμπεργκ. Μάλλον πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα ήθελε, βρέθηκε στην Ανταλμπερτστράσε. Το νούμερο 84 ήταν ζήτημα αν απείχε πέντε λεπτά με τα πόδια. Εδώ οι καταστροφές από τους βομβαρδισμούς ήταν οι χειρότερες που είχε δει έως τότε. Και χωρίς αυτές, πάλι θα ήταν καταθλιπτική η περιοχή». Εξαιρετικές εικόνες, ακριβείς περιγραφές της πόλης, πολιτική και παραπολιτική δράση, μια ερωτική ιστορία. Ενα πάρα πολύ δυνατό βιβλίο (εκδόσεις Σέλας).